Żylaki

Żylaki to patologiczne poszerzenie światła żył spowodowane ścieńczeniem ich ścian i obniżonym napięciem. W zaawansowanym stadium węzły żylne wybrzuszają się pod skórą i mogą okresowo ulegać stanom zapalnym. Żylaki to nie tylko defekt estetyczny. Objaw wskazuje na zaburzenia krążenia krwi, co pogarsza jakość odżywienia tkanek i narządów oraz zwiększa ryzyko powstania zakrzepów. Diagnoza i leczenie na wczesnym etapie mogą spowolnić rozwój patologii i zapobiec jej powikłaniom.

O chorobie

Żylaki są chorobą przewlekłą, obejmującą wszelkie zaburzenia w budowie i funkcjonowaniu układu żylnego. Mogą to być wrodzone, uwarunkowane genetycznie anomalie, a także zmiany patologiczne, które powstały pod wpływem czynników zewnętrznych.

Żylaki dotykają około 60% dorosłych na całym świecie, głównie Europejczyków. Na żylaki cierpią głównie kobiety. Wynika to z obecności związku między napięciem ścian naczyń krwionośnych a poziomem hormonów.

Rodzaje żylaków

Żylaki zwykle rozumiane są jako powiększenie żył na nogach, jednak zmiany patologiczne mogą dotyczyć także innych części ciała. W zależności od lokalizacji wyróżnia się:

• żylaki odbytnicy (hemoroidy);
• rozszerzenie żył przełyku;
• żylaki powrózka nasiennego u mężczyzn (żylaki powrózka nasiennego);
• żylaki kończyn dolnych.

Czasami żylaki siatkowate izolowane są osobno. Składa się z sieci naczyniowych i gwiazd widocznych pod skórą. Występuje głównie na nogach, ale może pojawić się pod piersiami, na brzuchu i w innych częściach ciała. Chorobę rozpoznaje się, gdy żyły odpiszczelowe łożyska siatkowego ulegają poszerzeniu w warstwie siatkowej skóry właściwej. Występuje u 50% kobiet. Tworzenie węzłów jest nietypowe.

Rodzaje żylaków kończyn według klasyfikacji CEAP (etapy rozwoju):

• C0 – brak znaków;
• C1 – pojawienie się żylaków i gwiazdek;
• C2 – żylaki;
• C3 – pojawia się obrzęk nóg, wskazujący na rozwój niewydolności żylnej;
• C4 – zmiany troficzne w postaci przebarwień, lipodermatosclerozy (zgrubienie skóry dolnej jednej trzeciej części nogi);
• C5 – gojenie owrzodzeń żylnych;
• C6 – niegojące się owrzodzenia żylne.

Objawy

Do głównych objawów żylaków kończyn dolnych zalicza się:

• uczucie ciężkości nóg (łydek), obrzęki, nasilające się wieczorem;
• zwiększone zmęczenie nóg;
• kłujący ból łydek pojawiający się po długotrwałym przebywaniu w pozycji statycznej, stojącej lub siedzącej.

W miarę rozwoju patologii niebieskawe, kręte żyły zaczynają wybrzuszać się pod skórą, czasem obrzęknięte aż do grudek. Objawem przewlekłej niewydolności żylnej jest zmiana koloru skóry związana z zaburzeniami trofizmu (odżywienia) tkanek. Pojawia się rozległe zaczerwienienie typu wypryskowego, swędzące pęcherze i guzki. Obrzęk nóg nie ustępuje nawet po nocnym odpoczynku.

Objawy postaci siatkowej żylaków ograniczają się do podskórnego układu naczyniowego. Może wystąpić uczucie ciężkości łydek oraz łagodny świąd w okolicy rozszerzonych naczyń krwionośnych. Zwykle nie obserwuje się zaburzeń troficznych.

Przyczyny rozwoju żylaków

Żylaki siatkowate powstają na skutek zastąpienia kolagenu typu 1 w ścianach naczyń krwionośnych kolagenem typu 3. W rezultacie pogarsza się ich kurczliwość - po rozszerzeniu naczynia nie wracają już do swojego pierwotnego stanu. Przyczyną ścieńczenia ściany naczyń jest nadmierna aktywność enzymów niszczących białka macierzy pozakomórkowej i elastynę.

U kobiet hormon progesteron pomaga zmniejszyć napięcie włókien mięśni gładkich ścian naczyń. Estrogen zmniejsza poziom antytrombiny, zwiększa krzepliwość krwi i powoduje rozwój procesów stagnacyjnych.

Główną przyczyną żylaków kończyn, któremu towarzyszy pojawienie się węzłów i guzków, jest nieprawidłowe działanie mechanizmów zastawkowych. Zastawki to fałdy utworzone przez wewnętrzną wyściółkę żył. Zwykle działają tylko w jednym kierunku: otwierają się pod ciśnieniem przepływu krwi i nie pozwalają jej wrócić. Jeśli mechanizm zastawkowy jest osłabiony, krew cofa się (refluks), powodując rozszerzenie ścian żył i stan zapalny ich wewnętrznej wyściółki. Następnie proces patologiczny rozprzestrzenia się na głębsze warstwy ściany żylnej. Włókna mięśniowe zaczynają zastępować się włóknami bliznowatymi i następuje zanik. Ściany przestają się kurczyć, a ich struktury kolagenowe ulegają zniszczeniu. Żyła skręca się spiralnie.

Zwiększone ciśnienie w naczyniach powoduje nieprawidłowe działanie pompy mięśniowo-żylnej. Jest to system regulujący pompowanie krwi do mięśni podczas ćwiczeń i relaksu („serce obwodowe"). Rezultatem jest zator i niewydolność żylna.

Czynnikami prowokującymi są:

• dziedziczność: w większości przypadków żylaki są spowodowane mutacjami w genach odpowiedzialnych za budowę zastawek i ścian żylnych;
• nadwaga;
• siedzący tryb życia;
• zwiększone obciążenie układu żylnego kończyn w wyniku pracy stojącej;
• ciąża i poród, menopauza, zaburzenia hormonalne.

Przyczyną żylaków może być słaba mobilność stóp spowodowana niewygodnym obuwiem, a także złe nawyki: palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu.

Diagnostyka

Do głównych metod diagnostyki żylaków zalicza się badanie wizualne przeprowadzane przez chirurga naczyniowego, podczas którego ocenia on stan żył powierzchownych i głębokich oraz identyfikuje oznaki niedożywienia tkanek. Następnie pacjent kierowany jest na dodatkową diagnostykę.

• Skanowanie USG dupleksowe. Pozwala ocenić stan zastawek, siłę i kierunek przepływu krwi, wielkość naczyń krwionośnych, a także wykryć obecność skrzepów krwi.
• Badanie funkcji zastawek: próby ściskania, symulowany chód, manewr Parany.
• Flebografia kontrastowa rentgenowska to prześwietlenie rentgenowskie z wstrzyknięciem środka kontrastowego do żył. Pomaga ocenić czynność zastawek, drożność żył i wykryć skrzepy krwi.

Aby wyjaśnić diagnozę, lekarz może przepisać CT, MRI, termografię, radioflebografię, USG wewnątrznaczyniowe, badania krwi w celu krzepnięcia itp.

Opinia eksperta

Żylaki to coś więcej niż tylko nieestetyczne naczynka wystające pod skórę. Powikłania żylaków są niezwykle nieprzyjemne.

• Zaburzenia troficzne. Na nogach lub udach pojawiają się duże brązowe plamy, a później tworzą się duże, niegojące się wrzody, które swędzą i bolą.
• Zakrzepowe zapalenie żył to zapalenie ścian żylnych, któremu towarzyszy odkładanie się na nich mas zakrzepowych. Zakrzepica żyły czerwienieje, gęstnieje, boli, a temperatura wokół niej wzrasta. Na zewnątrz przypomina ropień. Grozi rozprzestrzenianiem się infekcji po całym organizmie.
• Krwawienie. Krwotok z pękniętej, poszerzonej żyły może wystąpić zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz tkanki. Krwawienie jest intensywne i wymaga wezwania karetki.
• Choroba zakrzepowo-zatorowa. Skrzep krwi tworzący się w rozszerzonej żyle może odłamać się i zablokować ważne tętnice, takie jak tętnica płucna. Stan ten często prowadzi do natychmiastowej śmierci.

Terminowa diagnoza pomoże zapobiec poważnym konsekwencjom żylaków i zidentyfikować przyczyny, które je wywołały.

Leczenie żylaków

Specyficzne leczenie żylaków siatkowatych obejmuje kilka obszarów.

• Kompresjoterapia – noszenie dzianiny podtrzymującej (skarpetki, rajstopy) klasy A i I, zapobiegającej cofaniu się krwi.
• Farmakoterapia - przyjmowanie leków flebotonicznych w celu zwiększenia napięcia żył. Środki te nie usuną zewnętrznych oznak, ale wyeliminują subiektywne objawy w postaci ciężkości, obrzęku i bólu.
• Fleboskleroza polega na sklejaniu małych naczyń poprzez wprowadzenie do nich substancji sklerozujących. Mikroskleroterapia pozwala pozbyć się sieci naczyniowych.
• Laseroterapia – pozwala wyeliminować drobne defekty pozostałe po mikroskleroterapii. Podczas zabiegu lekarz przykłada wiązkę światła do dotkniętych obszarów.

Ważną częścią terapii są ćwiczenia lecznicze, odchudzanie, noszenie wygodnego obuwia i regularna aktywność fizyczna.

Do chirurgicznego leczenia żylaków, którym towarzyszy pojawienie się węzłów, stosuje się dwie metody: klasyczną flebektomię i wewnątrzżylną obliterację termiczną. Pierwsza metoda jest uważana za przestarzałą. Obejmuje podwiązanie połączenia żyły ze wspólną kością udową i usunięcie dotkniętej części tułowia. Metoda charakteryzuje się zwiększoną traumą i wysokim ryzykiem nawrotu.    

Obliteracja termiczna jest delikatną, małoinwazyjną metodą leczenia. Lekarz poprzez małe nacięcie wprowadza do żyły cewnik z laserem, włącza promieniowanie i powoli je wycofuje. Gdy laser się porusza, uszczelnia żyłę, zwiększając jej temperaturę. Następnie stopniowo ustępuje.

Zapobieganie

Aby zapobiec rozwojowi lub nawrotom żylaków, osoby z grupy ryzyka muszą:

• zminimalizować obciążenie statyczne nóg;
• odżywiaj się racjonalnie i w razie potrzeby stosuj venotoniki zgodnie z zaleceniami lekarza;
• nosić pończochy uciskowe podczas długotrwałego stania w pozycji statycznej.

Przydatne jest regularne wykonywanie ćwiczeń cardio, które trenują serce i naczynia krwionośne.

Rehabilitacja

W okresie rekonwalescencji po operacji pacjent musi nosić pończochy uciskowe, minimalizować obciążenie nóg, unikać przegrzania i przyjmować leki przepisane przez lekarza. Całkowity czas rehabilitacji zależy od zakresu interwencji i obecności powikłań.